Yalan, herhalde en çok yapmaktan kaçındığımız ama tamamen kurtulamadığımız bir insan zaafı. Herkes yalan söyler! Evet, tüm yaşamı boyunca bir kere bile yalan söylememiş insan belki de yoktur. Ancak, yalan bazen kronik bir problem haline gelir. Aslında, iyi eğitim almış bir çocuk, yetişkin bir birey olduğunda yalanlara sığınan kronik bir yalancı olmayabilir. Bir ebeveynin görevi, çocuğuna gerçeği söylemesi gerektiğini öğretmektir.Bazen gerçeği olduğu gibi ortaya koymak bize faydadan çok zarar getirebilir. Aslında yalanı ortaya çıkaran işte bu “kaçınma” davranışıdır. Kişi yalan söyleyerek karşılaşabileceği olumsuz sonuçlardan korunmak ister. Fakat, yalan söylemek o anda kişiyi olumsuz neticelenecek durumdan kurtarsa bile, gerçek mutlaka ortaya çıkacak ve daha olumsuz sonuçlarla karşı karşıya kalacaktır.
Ancak çocuklar işin içine girince bazen gerçeği söylememek ya da yalan söylemek tam olarak bir problem olmayabilir. Eğer çocuğunuz 5 yaşın altında ise hikayeler uydurup gerçeği çarpıtabilir ve zaman zaman gerçek ve fantezi arasındaki sınırı bilemeyebilir. 5 yaş üzerindeki çocuklar ise isteklerini elde edebilmek için yalana başvurabilirler. Örneğin, cezadan ya da sorumluluklardan kurtulmak için yalan söyleyebilirler. Bu durumda, ebeveyn çocukla konuşmalı ve dürüst olmanın önemini anlatmalıdır. Kısa süreli fayda için yalan söylemenin yaşanabilecek daha ciddi problemlere sebep olacağı açıkça söylenmelidir.
Bazen de çocuğun yalan söylemesi, tamamen kişisel istek ve çıkarını elde etmenin dışında daha ciddi bir duruma işaret ediyor olabilir. Duygusal problemler, kendini yalan söyleme ile ortaya koyabilir. Eğer çocuğunuzun gerçek ile yalan arasındaki farkı bildiğini düşünüyorsanız, ama çocuğunuz dikkati ve ilgiyi üzerine çekmek için hikâyeler uyduruyorsa bu ciddi duygusal problemlerin sinyali olabilir.
Yalan söylemeyi azaltmak için aşağıdaki yöntemleri deneyebilirsiniz:
• Çocuğunuzu çok aşırı biçimde ve sık sık cezalandırmayın. Bu, çocuğun kendini koruma güdüsü nedeni ile yalan söyleme davranışının artışına sebep olabilir.
• Çocuğunuza, yalan söylemek yerine yapması gereken doğru davranışı örnek vererek anlatın. (Doğru davranışı ortaya koyun)
• Çocuğunuza, gerçeği söylerse elde edeceği “olumlu” neticeleri gösterin.
• Çocuğunuza, dürüst olmanın güvene dayalı ilişkilerde ne kadar önemli olduğunu anlatın.
• Eğer çocuğunuz yalanı ilgi çekmek için söylüyorsa, ilginizi arttırarak bu yola başvurmasını engelleyin.
• Yanlış yaptığı bir şeyi dürüstçe itiraf ettiği zaman çocuğa ceza vermeyin. Ancak, yaptığı yanlışı tekrar etmemesinin önemli olduğunu söyleyin. Dürüst davrandığında ceza almaz ise, yalan söyleyerek elde edeceği “kaçınma/kurtulma” sonucuna ulaşacağı için yalana ihtiyaç duymayacaktır.
Ancak, yalan bir problem haline geliyorsa o zaman bir uzmana başvurmak en iyisidir. Bir ebeveyn olarak her konuda bilgili olacağız diye bir kural yoktur. Bu nedenle, bir psikolog bizim için gerekli olan eğitimi çocuğumuza kısa sürede kazandırabilir.
15 Ocak 2011
